Çizgi Romanda Şeytan

Ve sonunda döndük dolandık Şeytanın bizzat kendisine gelebildik…

Yukarıda da görüldüğü üzere bazı dini propagandaya yönelik çizgi roman örneklerinin dışında Şeytan’ı “kötülüğe teşvik eden varlık” olarak doğrudan işaret eden çizgi roman örneği son derece azdır. Çizgi romanda kötülükle birey-toplum, topluluk-toplum çıkar çatışmalarının kökeni daha çok başka şekillerde açıklanmıştır.

Buna karşın çoğu araştırmacının iddia ettiği üzere Yahudi’lerce, karşı çıkanlarınsa Zerdüştle ilişkilendirdiği Şeytanın icadıyla yayılan “Şeytan” kavramı ve zihinlerde oluşan şekliyle işlevi çizgi romanda hiç de görmezden gelinmemiştir.

Özellikle Amerikan çizgi roman endüstrisi comics ekolü üzerinden değerlendirdiğimizde karşımıza son derece farklı örnekler çıktığına şahit oluruz:

A) Ruh Çalan Şeytan

Marvel Comics’in en eski karakterlerinden biri olan ve kökeni Anglo-Saxon halk hikayelerine oradan da tiyatro metinlerine dayanan Mephisto bu kategorinin en iyi örneği olsa gerek. Bir dilek karşılığında ruhları çalan bir Şeytan formudur. DC Comics’in 90’lı yıllarda yarattığı Neron da onun bir türevidir. Teks’in de Mephisto adında bir büyücü düşmanı vardır konuyla ilişkisi olmasa onu da eklemek şart.

Mephisto

B) Şaitan- Satan

İşte, bir alevler dünyasının ve iblislerinin hükümdarıdır bu form. Adını Arapçadan gelen Şeytan’dan alarak “Satan”laşmıştır. Çok sıkıntı yaşanmadığı sürece kullanılmayan işlevsiz bir karakterdir. Bildiğimiz Şeytan şeklinde tasarlanmıştır ve özellikle Marvel Comics tarafından kullanılır.

C) Kurgusal Şeytanlar

Bir tür cehennem boyutunun bir tür efendisidir bu Şeytan formları. Onlarcası vardır. Bunların arasında bir tür hiyerarşi mevcuttur. Kimi zaman çıkarları çakışınca birbirleriyle savaşırlar. Birçok zaman da insanlarla ilişkiye girerek melez çocuklar doğmasına neden olurlar. Birçoğu (nedense hep öyle olur) çocuklarının insanlardan yana olmasından dolayı öfkeye kapılır evlatlarının ve dostlarının karşısına dikilirler. DC Comics’in Trigon’u, Marvel Comics’in Satan’ı bu sorunu yaşayan karakterleridir.

Bir de her daim kendine temsilci seçen ve dünyada kendisini temsil edecek güçlü varlıklar yaratan Şeytan formu vardır. Bunlar da çok kötü yaratıkları dünyaya saldıkları gibi iyilikten yana dönen yaratılarıyla mücadele etmek zorunda kalabilmektedirler. Image Comics’in lokomotif kahramanlarından Spawn’ın adını Dante’nin Cehennem’inin en derin çukurundan alan Şeytanı Malebolgia bunların başında gelir.

Malebolgia

D) Felsefik Şeytan

Bugünlerde dizi filmi de gösterimde olan Lucifer bu Şeytan formunun en önde gelen ismidir. Kötülüğü ve iyiliği, varlık sebebini, hayatı, tanrıyı sorgulayan bir karakterdir. Yine Preacher çizgi roman dizisindeki Şeytan da bu kategoridedir bana göre. “Tanrı’nın öldüğü” haberi üzerine melekle cinsel ilişki yaşayan Şeytan başka hangi kategoride olabilir ki?

Şeytan – Preacher

E) Eğlencelik ve Ama Fakat İyi Olan Kurgu Şeytanlar

Bu kategorideki Şeytanlar ya insanlarla bağlantılıdırlar ya melezdirler ya da insanların dönüşmeleri sonucu oluşmuşlardır. Etrigan The Demon bir cehennem lordudur örneğin ve bir insan bedeni aracılığıyla dünyada var olabilmektedir. Blue Devil ve Nightcrawler biçim olarak şeytana benzeyen karakterlerdir. Blue Devil’in cehennemle ilişkisi artmıştır ancak bildiğimiz türden bir Şeytan değildir. İçinde insan olan bedeni Şeytana benzemektedir. Raven ve Daimon Hellstorm Şeytan babaların evlatlarıdırlar. Ancak kötülüğe hizmet etmemeyi tercih etmektedirler.

Raven

Sonuç veya Kapanış

Popüler kültürün ürünü olarak çizgi roman sanatının hemen her kültürden, her inançtan, her gündem olayından, modadan, müzikten, trendlerden, eğilimlerden ve motiflerden yararlandığı bir gerçektir. Adeta var olan her şey çizgi roman için malzeme teşkil etmektedir. İşte Şeytan kavramı da bu kullandığı malzemelerden sadece birisidir. Ancak kavramın içerdiği dini gerçeği düşünürsek çizgi roman sanatının dini göndermeleri bir yana bırakarak Şeytana hayli “laik” bir bakış açısıyla yaklaştığını söyleyebiliriz. Öte yandan da inançlı bir kişinin gözünden bakarsak Şeytan kavramının sulandırılarak içinin boşaltıldığı sonucuna da ulaşabiliriz.

Şaka bir yana bu da bizi Charles Baudelaire’in “Şeytanın en büyük hilesi, var olmadığına dair seni ikna etmesidir” tezine hizmet edildiği görüşüne yöneltebilir. Bilemiyorum artık… Ancak şurası kesin, Şeytan her şekilde çizgi romanın çok yönlü kullanabildiği muhteşem bir malzemedir.

Kaynakça

• Messade, Gerald, Şeytanın Genel Tarihi, Kabalcı, 1998
• Russell, Jeffrey Burton, Şeytan Antikiteden İlkel Hıristiyanlığa Kötülük -1-, Kabalcı, 1999
• Russell, Jeffrey Burton, İblis Erken Dönem Hıristiyan Geleneği -2-, Kabalcı, 2000
• Russell, Jeffrey Burton, Lucifer Ortaçağda Şeytan -3-,Kabalcı, 2001
• Russell, Jeffrey Burton, Mephistopheles Modern Dünyada Şeytan -4-, Kabalcı, 2001
• Baldwin, James, Siegfried’in Hikayesi, İlya, 2011
• Campbell, Joseph, Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, Kabalcı, 2010
• Nibelungen, Hebbel, MEB, 1947
• Ögel, Bahaeddin, Türk Mitolojisi, TTK, 1993
• Erhat, Azra, Mitoloji Sözlüğü, Remzi Kitabevi, 1989
• DC Comics, Marvel Comics, Lal Kitap, Vertigo Comics, Image Comics yayınlarının konuyla ilintili çizgi romanları