Reboot ve relaunch özellikle süper kahraman çizgi romanlarında sıkça duyduğumuz bir konsept. Sürekli bir reboot / relaunch muhabbeti döner durur. Bunları en kısa haliyle serilerin ya da evrenin yeniden / en baştan başlatılması olarak tanımlayabiliriz. Ne olduklarını daha iyi anlamak için bunlara ihtiyaç oluşturan hali hazırdaki durumu anlamamız gerekiyor.

Yeni bir kitap serisi ya da diziye başlarken, her mantıklı kişi serinin ilk kitabından, dizinin ilk bölümünden başlar. Çoğu zaman bu yaklaşım mantıklı olsa da onlar yıllar süren bazı bazı serilere uygulaması kolay değildir. Mesela bugün yeni bir okuyucu Superman: Action Comics okumaya başlamak için 1938 Tarihli Action Comics #1’den başlasa bugünlere gelene kadar önünde 80 sene ve 1000’den fazla sayı var ki aslında yeri geldiğinde hikayelerin başka dergilere atlaması, o dergileri anlamak için okunması gereken diğer çok eski sayılar vs. derken sonuçta her şeyi anlayacağı bir okuma yapması için okuması gereken fasikül sayısı bir kaç bin gibi korkunç bir rakama ulaşıyor. Bu da potansiyel okuyucunun gözünü korkutmaya yeter de artar.

Dile kolay 80 sene…

Tam da bu sebeple relaunch ve reboot dediğimiz konseptler ortaya çıktı. Relaunch, devam eden dergilerin yeni okucuyuların anlayabileceği şekilde yeni bir hikaye örgüsüyle ve en önemlisi #1 etiketiyle yeniden başlaması anlamına geliyor. Marvel’ın Marvel NOW!, All-New Marvel NOW! ve Marvel NOW! 2.0 gibi hareketleri bu sınıfa giriyor. Evrende gerçekliği değiştiren, eski hikayeleri iptal eden bir durum olmadan, seriler #1 etiketiyle sıfırlanıp yeniden başlamıştı. Sıfırlama derken hikayelerin en baştan anlatıldığını düşünmeyin, Hawkeye halen bizim bildiğimiz Hawkeye, önceki ciltte olan her şey olmuş halde ama karakterin hayatında bir dönem kapanmış ve yeni bir dönem başlamış gibi daha çok. Relaunch sırasında her zaman olmasa da genel olarak serilerin yaratıcı ekipleri de değiştir, #1’le beraber yeni bir ekip yazıp çizmeye başlar.

Buna dizi dünyasından benzer örnek olarak Doctor Who verilebilir. Dizide Doktor her ölümününden sonra rejenerasyon geçirip yeni bir vücutla hayata geri döner. Bu noktada eski Doktor’un başına gelen şeyler hala Doktor’un geçmişinin bir parçasıdır ama hali hazırda süren hikayelerin çoğu bir sonuca bağlanmıştır. Yeni Doktor’la beraber yeni büyük hikayelerin ipuçları verilmeye başlanır. Kısacası izleyici diziyi izlemeye herhangi bir doktor değiştikten sonra başlayabilir. Bu durumda bütün göndermeleri anlayamasanız da kendi içinde tutarlı ve toplu bir hikâye izlersiniz. Aynısı Relaunch yapılmış çizgi romanlar için de geçerlidir. (Neredeyse) Herhangi bir #1 etiketli sayıdan okumaya başlayabilirsiniz, zaten bu amaçla hazırlanmışlardır.

Relaunch Yetmediğinde

Reboot ise Relaunch’a göre çok daha geniş kapsamlı bir durum. Relaunch’da yukarıda da bahsi geçtiği gibi seri bizim için en baştan başlasa da karakterler kendi hayatlarını kesintisiz şekilde sürdürmektedir. Reboot’ta ise karakterlerin hem bugünü hem de geçmişi. Bütün evren ya da evrenin bir kısmı baştan yaratılır. Marvel’da yer yer farklı seriler için reboot sayılabilecek hareketler olmuş olsa da bunun en geniş çaplı örneklerini genellikle DC Comics’de görüyoruz. Aynı anda devam eden birçok seri zamanla birbiriyle çelişen hikayeler anlatmaya başlar; karakterler çizgi romanda yaşlanmazken gerçek hayatta yıllar geçer, orijin hikayeleri tekrar tekrar anlatılır vb. Böyle durumlar arttıkça bir noktada toplu bir temizlik / yeniden başlamaya ihtiyaç duyulur. En eski örneklerden biri olan 1985 tarihli Crisis on Infinite Earths tam da böyle karışık bir gerçekliğe çözüm bulmak için yazılmıştır. Fazla sayıda  alternatif hikâyenin olduğu o kalabalık kaotik evreni yok edip yerine daha tutarlı tek bir dünya koymaya çalışır ama bu tarz çabaların genel bir sonucu olarak ileride çok daha büyük karışıklara sebep olur.

CoIE yazıldıktan 35 yıl sonra bu sefer de TV evrenlerini birleştirdi.

Yakın dönemden en önemli ve etkili örnek ise: DC’nin The New 52 hareketi. Flash’ın geçmişe gidip gerçekliği ciddi anlamda değiştirdiği Flashpoint hikayesi sonrası DC evreni baştan yaratılır. Süper kahramanların ilk olarak 15 yıl önce ortaya çıktığı fikri sunulur, yani karakterlerin başına bugüne kadar ne geldiyse son 15 yılda gelmiştir. Geçmişteki bazı büyük hikayeler yok sayılır ama neyin yok sayıldığı da çok kesin değildir. Örneğin Superman dünyadaki ailesini de genç yaşta kaybetmiştir ve Lois Lane’le hiç evlenmemiştir diğer bir değişle daha önce anlatılan neredeyse bütün Superman hikayeleri bu yeni gerçeklikten silinmiştir öte yandan Batman’in hikayeleri büyük oranda korunmuştur vb. Böyle bahsedildiğinde karışık gelse de bu yeni kurulan evrende geçen hikayeler geçmişe dair çok referans içermediğinden okumaya başlamak için ideal bir dönem sunar. Hatta bu reboot’lar karakterler üzerinde o kadar etkilidir ki reboot öncesi ve sonrası karakterlerden bahsedilirken apayrı bir karakter gibi bahsedilir, Pre-Crisis Superman, Post-Crisis Superman, Post-Flashpoint Superman vb. Hepsi aynı karakter olsa da aslında aynı karakterin farklı iterasyonlarıdır.

Kısacası yeni bir karakter okumaya başlamak için herhangi bir relaunch sonrası #1 sayısından okumaya başlayabilirsiniz. Evrene daha kapsamlı bir giriş yapıp, çok daha fazla seriyi okumayı düşünüyorsanız da bir reboot sonrası okumaya girişmek genel anlaşılabilirlik açısından daha verimli olacaktır.