2016’da gösterime giren süper kahraman filmleri tozu dumana kattı. Eş, dost, akraba demeden sosyal medyada birbirine girenleri ibretle izledik (Aferin size).

Açıkçası ben bu tartışmalarda başı çeken çizgi roman okurlarının aslında film yapımcılarının hedeflediği asıl kitle olmadığını düşünüyorum. Elbette kendimin de içinde olduğu bir kitle hakkında böyle bir iddia atıp da rakamlarla desteklemeden işin içinden çıkmak olmaz. Basitçe açıklamam gerekirse bu yazıda yapacağım şey; çeşitli kriterleri değerlendirerek çizgi roman okuyan kişi sayısına ulaşmak ve bunu filmlerin hasılatlarıyla kıyaslayarak “Bakın ben demiştim!” demek olacak. Tabi bu süreçte çizgi roman sektörünün bir-iki soğuk gerçekleriyle de yüzleşeceğiz. Buyrun başlayalım:

Not: Aslında bu yazının içeriği oldukça gecikmiş X-Men: Apocalypse – Analiz Tahmin ve Anekdotlar adlı yazımın bir bölümüydü. Ancak derdimi kısaca anlatamayacağımı fark edince, bu bölümün daha önceden yayınlanacak farklı bir yazı olmasına karar verdim. 

Çizgi Romanlar Kaç Para Ediyor?

Yazıdaki çizgi roman satışı rakamlarını Comichron adlı siteden alacağım. Comichron, başta Kuzey Amerika olmak üzere tüm dünyaya dağıtım yapan Diamond Comics’ten aldığı verileri derleyerek düzenli olarak paylaşan harika bir sitedir. Eğer ki konuya merakınız varsa bu siteyi mutlaka siz de takip edin. İlk bakışta biraz karmaşık gelebilir, ama genel yapısını çözdüğünüzde verileri karıştırmak hobiniz haline gelecektir, garanti ederim.

Şu bilgiyi de vermeden geçmeyeyim: Tüm dünyanın orijinal çizgi roman dağıtımı da Diamond Comics’ten yapılmaktadır. Yani evden çıkıp Paralel Evren, Arkabahçe Yayıncılık ya da Büyülü Dükkan gibi yerel çizgi roman dükkanlarından İngilizce olarak satın aldığınız çizgi romanlar da Diamond Comics’in Kuzey Amerika satışlarına dahil edilmektedir. Bunlar dışında farklı dillere çevrilen çizgi romanların sayısı Kuzey Amerika çizgi roman sektörü yanında kuş kadar kaldığı için bu konuda bilgi bulmanız neredeyse imkansızdır. Kısacası; Amerikan kökenli çizgi romanlarla ilgili sayısal verileri değerlendirirken sadece Kuzey Amerika rakamları dikkate alınır. Bu yüzden yaptığım hesaplarda “Eee? dünyanın kalanını hesaplamadın ki!!!” diye itiraz etmenize gerek yok…

Hazırladığım ilk tabloda yıl bazında toplam çizgi roman satışları, o yıl sektörün cirosunu ve bu pastadan DC ve Marvel‘in paylarını bulabilirsiniz. Tarihi özellikle Batman Begins’in gösterime girdiği tarihten itibaren aldım ki, filmlerden sektörün nasıl etkilendiği hakkında genel bir yargınız oluşsun:

Bu tablodan çıkaracağımız sonuçlar şunlar olacaktır:

• Sinema filmleri, son 10 yıllık dönemde çizgi roman sektörünün hacmini tam iki katına çıkarmış.
• DC ve Marvel, toplamda çizgi roman sektörünün tamamını değil, 2/3’lük bölümüne tekabül eden %66 civarını elinde tutuyor. Ne olursa olsun, sahnede başka oyuncular da var.
• Marvel, yüzde 4 ila yüzde 13 arasında değişen oranlarda her daim önde.
• Marvel’in 2008 – 2012 arasında yayınladığı Phase 1 adı verilen filmler [Iron Man (2008), The Incredible Hulk (2008), Iron Man 2 (2010), Thor (2011), Captain America: The First Avenger (2011) ve Marvel’s The Avengers (2012)] pazar payında çok ciddi avantaj sağlamış.
• Marvel’in 2013-2015 arası yayınladığı Phase II adı verilen filmler ise [Iron Man 3 (2013), Thor: The Dark World (2013), Captain America: The Winter Soldier (2014), Guardians of the Galaxy (2014), Avengers: Age of Ultron (2015) ve Ant-Man (2015)] rakibinin o dönemlerdeki en büyük kozu olan The Dark Knight Trilogy’nin bitmiş olmasına rağmen pazar payında azalma yaşamış, ancak sektörün cirosu genel olarak yükseldiğinden toplam kazancı yükselmiş.

Peki Süper Kahraman Filmleri?

Bu yazının amaçlarından biri, çizgi roman sektörüyle süper kahraman filmi sektöründe dönen kârı karşılaştırmak. Bunun için de yukarıdaki tabloda yer alan aynı 11 yıllık dönemde yayınlanan süper kahraman filmlerin üretim maliyetlerine ve Kuzey Amerika’daki hasılatlarına ihtiyacımız olacak. Bunun için de bir tablo hazırlayalım hemen:

Bu tabloya baktığımızda şu çıkarımları yapabiliyoruz:

• The Incredible Hulk en başarısız, The Avengers ise en başarılı gişe yapan film.
• Ancak filmlerin reklam ve tanıtım için ayrılan bütçeleri stüdyolarca açıkça paylaşılmadığından (Ciddi miktarlarda sosyal medya ve PR manipulasyonu yaptıkları biliniyor) Thor ve Captain America gibi filmlerin de çok ciddi kâr etmemiş olabileceklerini söyleyebiliriz.
• Toplamda Marvel’in yanına bile yaklaşamıyor gibi görünse de, DC az sayıda filmine rağmen ORTALAMAYA VURURSAK Marvel’den daha kârlı.

Bu iki tablonun bize sunduğu bilgiler ışığında ilk kıyaslamamızı yapalım:

İki Sektörü Kıyaslayalım

Çizgi roman sektörü, 2005-2015 yılları arasındaki dönemde 8 milyar 345 milyon ciro yapmış. Bunun ortalama %37,56‘sına denk gelen 3 milyar 134 milyon $ bölümü Marvel, %30,93‘üne denk gelen 2 milyar 581 milyon $ bölümü ise DC Comics‘e ait. İlk bakışta bu rakamlar size uçuk ve oldukça kâr etmiş gibi gelebilir, ancak sektörün üretim masraflarını da unutmamak gerekir. Bunlar 3 kaleme ayrılır:

1. Artistik Maliyet: Eğer rock yıldızı seviyesinde bir yazar ya da çizer tarafından yapılmıyorsa, yazar, kurşun kalemci, çinici, renklendirici ve kaligrafi maliyetleri sayfa başına 600 ila 1.000 $ aralığında seyrediyor. Yani 20 sayfalık bir fasikülün artistik maliyetinin 12 bin ila 20 bin $ civarı olduğunu varsayabiliriz.
2. Matbaa Maliyeti: Bu kalem çok değişken, zira ne tür kağıt kullanılacağından kaç adet basılacağına kadar maliyeti etkileyen birçok faktör var. Ancak Türkiye’deki şartları değerlendirip Amerika’daki çok daha oturmuş şartlara uyarlarsak sayı başına 10 ila 20 ¢ civarı matbaa masrafı olduğunu çıkartabiliriz. 2005-2015 yılları arasında Kuzey Amerika’da 921 milyon civarı çizgi roman satıldığını göz önüne alacak olursak tüm sektör için 92 milyon $ civarı bir matbaa maliyeti karşımıza çıkıyor. Elbette enflasyon vesaire hiç hesaplanmadı burada.
3. Dağıtım Maliyeti: İşte dananın kuyruğunun koptuğu yer burası. Zira Kuzey Amerika’da tekelleşmiş dağıtımcı Diamond Comics’in kârın %60’ını aldığı söyleniyor. Marvel ve DC gibi birkaç milyon satan kuruluşların pazarlık payları var mıdır ya da onlara özel fiyat uygulanmakta mıdır bilemiyorum. O yüzden elimdeki tek kesin veri olan yüzde 60 ile hesaplarımı yapacağım.

Müsaadenizle, hesaplarımı yaparken artistik ve matbaa maliyetlerine hiç girmeyeceğim. Zira çizgi romanların her fasikülde 10 ila 14 sayfa arası reklam aldığını görüyoruz. Bunun da yılda ortalama 80 milyon ünite satan bir sektörde artistik ve matbaa masraflarını fazlasıyla karşılayacak, hatta kâra bile geçirebilecek bir rakam olduğunu varsayarak bunları hesaba karıştırmayacağım. Ancak dağıtım masrafları gerçekten bel bükücü. Bu çerçevede 2005-2015 yılları arasında dağıtım masrafları da hesaba katarsak:

Marvel‘in 1 milyar 253 milyon $, DC‘nin ise 1 milyar 32 milyon $ kâr ettiği sonucuna varabiliriz. Elbette bu rakamlar sadece çizgi romandan edilen kâr, bunun çizgi filmi, başka dillere çevrilen çizgi romanları, oyuncağı, ayakkabısı, atleti, donu, yatak örtüsü, perdesi, kalemi, defteri, çıkartması gibi ıvır zıvırı bu yazının konusu değil.

Gelelim sinema sektörüne: 2005-2015 yılları arasında Marvel filmlerinin 7 milyar 705 milyon $ hasılatı var. DC filmleri ise rakibinin üçte biri kadar varlık göstermelerine rağmen 3 milyar 106 milyon $ hasılat yapmış. Peki bu rakamların ne kadarı kâr?

Marvel 12 film için 2 milyar 78 milyon $, DC ise 4 film için ise 835 milyon $ harcamış. Elbette filmlerin reklam / tanıtım maliyetleri de var, ancak ben bu rakamları filmlerin içine alınan sponsorluklar ve gizli reklamlarla kafa kafaya getirildiğini varsayarak hesaba katmayacağım. Ancak bir de filmlerin dağıtım maliyeti var ki, bunu hesaba katmadan edemeyiz! Bu maliyet ülkeden ülkeye değişebiliyor, ancak stüdyonun kârı, hasılatın %55‘i civarına denk geliyor.

Tüm masrafları da düşünce Marvel‘in 12 filmden 2 milyar 708 milyon $, DC‘nin ise 4 filmden 1 milyar 249 milyon $ kârettiği sonucuna ulaşıyoruz. Bu verileri bir tabloda toparlayacak olursak:

Gördüğünüz gibi; sinema sektörü oldukça kârlı. 11 yıllık süreçte 12 film gösterime sokan Marvel’i bir kenara bırakıp sadece DC’ye bile baksak hepi topu 4 filmle çizgi romanlardan daha fazla kâr ettiğini görüyoruz.