Avenger: Infinity War çok şahane ve çok yerinde bir cliffhanger ile bitti. Tabi ilk anda tam oturmadı bir 10 dakika kadar aklımı kaybettim, çünkü cliffhanger kişisel olarak sinemada deneyimlediğim bir hikayecilik öğesi değildi.1 Haydi gelin hep beraber bu olayın anlam ve önemini inceleyelim.

DİKKAT SPOILER! Yazıda çok hassas bir yer var. İngiliççe bilenler üşenmeden şu 3 sayfalık kısa hikayeyi okusun:

Cliffhanger Bir Nedir?

Özellikle parça parça yayınlanan eserlerde, izleyici devamlılığı sağlamaya çalışan üreticiler hikayeyi seyirciyi merakta bırakacak şekilde bölümlemeye çalışır. Bu anlayışın heyecan için optimize edilmesi ve hikayenin özellikle heyecanlı yerinin bölüm sonuna denk getirilmesine gavurcada cliffhanger denir.

Wikipedya der ki: Uçurumda asılı kalma deyimini edebiyat eleştirisine, viktoryan romancı Thomas Hardy eliyle kazandırılmıştır. Thomas Hardy bir keresinde bir ana karakterin nasıl da uçurumdan düşmemek için kayalığın kenarına can havli ile tutunduğunu tasvir edip “DEVAMI HAFTAYA ZAAAA XD” çekmiştir.

50’li ve 60’lı yılların ucuz televizyonculuğunda showrunner’lar hiç utanma emaresi göstermeden ana karakter uçurum kenarına asılı kaldığında bölümü kesermiş. Hatta bölümün gergin kısmını kesip reklam yeri açmayı adet edinmişler ki ev eşrafı reklamın arkasını kaçırmamak için kanal değiştirmesin. Reklamın getirdiği bu ek yük sebebiyle cliffhanger tekniği bugün bile hala pek sevilmez.

Para bittiği veya kontratlar yenilenmediği için çözülmemiş cliffhanger ile biten diziler, tefrikalar nicedir. Bunlar çok erkenden toplumsal hafızamızda yer ettiği için özellikle parasal riski büyük olan sinemada cliffhanger görülmez. Görüldüğü zaman da arkasında George Lucas veya Kevin Feige gibi bir yapımcı olur.

İç ve Dış Cliffhanger

Tabi hikayeyi en heyecanlı yerinde kesmek antik bir gelenektir. 1001 Gece Masallarını da kapsayan “Kurnaz kadın heyecanlı hikaye anlatarak kendini hayati tehlikeden kurtarır” masal kategorisinin olmazsa olmazıdır. Bu masal kategorisi cliffhanger öğesini hikayenin ayrılmaz bir parçası olarak kullanır. Mesela parça parça sunum sebebiyle cliffhanger içeren eserler, hikayenin bütünleştirilmesi ile normal hikayeye dönüşür, hikayenin kendisi değer kaybetmez, okuyucunun cliffhanger’ın devamını beklerken yaşadıkları hikayeye ait değildir. Öte yandan iç hikayenin çerçeve hikaye içinde dağıtıldığı ve cliffhanger oluşumunun çerçeve hikayenin devamlılığına ait olduğu eserden cliffhanger’lığı çıkarırsak hikayenin kendi anlamı bozulur.

“Cinin cinsel uzvu nah bu kadarmış.” “Hmmm”

Öte yandan her hıyarım var diyene tuzla koşmamak lazım. Mesela ben Sherlock Holmes serisindeki meşhur Reichenbach Şelalesi olayı cliffhangerdır diye biliyordum, wiki der ki o iş öyle değilmiş. Arthur Conan Doyle hakkaten “gerçek edebiyat” yazma hayaliyle seriyi bitirmek istemiş ve Sherlock hakkaten öldü diye konu kapanmış. Ancak sonradan inanılmaz talep ile muhatap olunca seri sonunu retcon‘layıp yeni hikayeler yazmış. “The Final Problem” hikayesinin sonu da bu retcon sonucunda kahramanın hayati tehlikeye girdiği ama sonraki bölümde sapasağlam durumda döndüğü bir cliffhanger’a dönüşmüş.

Sırf Vatandaş Kanser Olsun Diye Cliffhanger

Ortaokulda ingilizce dersinde “The Lady, or the Tiger?”ın basitleştirilmiş bir versiyonunu okumuştuk. Yazar %50 ihtimalle ölme riski olan ana karakterin neden öleceğini veya neden ölmeyeceğini uzun uzun tartıştıktan sonra okura sorar? “Peki sence ne oldu?”.

Bu çözülmesin diye yazılan cliffhanger cinsine örnektir. Kıtalar ve çağlar ötesinden gelecek analı bacılı küfürlere rağmen edebi deneysellik peşinde koşan cesur yüreklerin emaresidir. Olay sadece hikayenin sonuca bağlama kısmını belirsiz veya yoruma açık bırakmak değildir. Baya bildiğin climax noktasına gelmiş hikayeyi “lök” diye kapamaktır. 5 perdeli oyunun son perdesini yazmamaktır. Geleneksel hikaye döngüsüne en nobran şekilde isyan etmektir. Çağların bilgeliği damıtılarak elde edilmiş “Herşeyin başı sonu vardır” sağduyusuna İMÇ gibi “HAYIR YOKTUR! >_<” demektir.

Cliffhanger Pek Sevilmez

Cliffhanger kullanımı yanında bazı lojistik sorunlar getirir. Bunlardan en önemlisi yukarıda özet geçtiğim devamını getirememe riskidir. Öte yandan okur sürekli olarak bir önceki tefrikanın başından başlayan ve kendi içinde bütünlüğü olmayan parça eserler okumaktan eninde sonunda tiksinir. Özellikle çizgi roman sektörü bu konuda çok net ikiye ayrıktır. Bazı yaratıcılar kesinlikle Marvel tipi devasa devamlılıklarla muhatap olmaz, ve inatla her yazdıkları sayının kendi başına anlamlı olmasına dikkat ederler. Warren Ellis’in özellikle en düşük bütçeli işleri buna iyi örnektir.

Ucuz dizi sektörü gibi her bölümü cliffhanger ile bitirmeye çalışan sanayiler için seyirci tiksinmesi büyük sorundur. Bu tip sorunlar normalde kuzey denizi balıklarının nüfusu ve AB balıkçılık yönergeleri için kullanılan bir dille tartışıldığından çok derin giremeyeceğim ve özet geçeceğim. Herkes seyircinin dikkati ve merakını sürekli olarak dürtüklemek için hunharca rekabet ederse seyirci bir noktada usanır ve hepsine topluca küsebilir. Türkiye, Meksika ve Brezilya dizileri bu konuda her daim suçludur, ama hedef kitlelerini iyi tanıdıklarından tam bıçaksırtı ayarla maksimum cliffhanger basabilirler.

つづく

Acaba talihsiz yazarımız konuyu bağlayabilecek miydi? CEVABI HAFTAYA!!

Dipnotlar:

1. Empire Strikes Back ilk piyasaya salındığında cliffhanger ile bitmişti, he hala daha sinema tarihindeki en puşt cliffhangerlardan biri sayılır. Lakin doğum tarihim yetişmediği için ilk seferi kaçırıp doksanlardaki elden geçirilmiş yeniden gösterimlere kalmıştım ve sinema salonuna (eski İncirli Sineması) girerken hikayenin nasıl devam edeceğini az çok biliyordum.
2. Basit versiyonu bulamadım. Biri fotokopinin çekildiği kitabı çıkarıp gösterse “<türlü küfürler> BUYDU LAN VALLA BUYDU.” derim ama Google’da denk gelmedi. Onun yerine en başa eskimiş İngilizcesiyle orjinalini linkledim.