Geek Terminoloji – Meksika Açmazı Nedir?
Herkesin filmlerde sıklıkla görmüş olduğu, bir çok yönetmenin envai şekilde ekmeğini yediği, içine düşenin kendini kurtaramadığı, o mühim mevzuya, “meksika açmazı”na geldi sıra.
Filmler, diziler, kitaplar ve bilgisayar oyunlarında aksiyon yüklü sahnelerin sonuna ağır bir gerilim yüklemenin ve izleyiciyi ekrana, sayfaya ya da konsola yapıştırmanın en kolay yollarından biridir meksika açmazı. “Acaba hangisi hayatta kalacak?” diye odaklandığınız anda silahlar patlayacak, derin bir sessizliğin ardından yeterince gerilmiş vaziyette sonucu öğreneceksiniz. meksika açmazı bir klişedir. Lakin, her zaman işe yarayan bir klişedir. Vazgeçilmez arasında diyebiliriz.
Açmaz – Çıkmaz
İngilizcede “Mexican Standoff” dediğimiz bu olay, ülkemizde meksika açmazı ya da meksika çıkmazı olarak bilinir. “Standoff” kelime anlamı olarak direk Türkçeye çevrildiğinde, “Açmaz” ya da “Çıkmaz” gibi bir sonuç alamasak da, bu durumu tanımlamak için kullanılacak en iyi kelimelerdir. Çünkü; karşılıklı iki kişi karşılıklı düello’ya tutuştuğunda hissedilen gerginlik, meksika açmazının yanında solda sıfır kalır.
Normal düello’lar söz konusu olduğu takdirde, silahını ilk ateşleyen, hayatta kalır. Lakin bu durum, meksika açmazında tam tersi halini alıyor. Açmazın içerisine giren kişiler, ortak dezavantaj durumunda, hassas bir denge üzerindedir. Herkes silahını yanındakine doğrultup, yukarıdaki gibi bir çember oluşturmuşlardır. Bu durumda silahını ilk ateşleyen kişi, yanındakini vururken kendisi de silahını en son ateşleyen kişi tarafından öldürülecektir. Silahını en son ateşleyen kişinin, hayatta kalan kişi olmasının nedeni de budur. Elbette bu durum “klasik” meksika açmazı için geçerlidir.
Açmaz, rakiplerin birbirlerine silah doğrultmasıyla başlar, gergin bir bekleyiş ardından rakipler diplomasi yoluyla durumu çözmeye çalışabilirler. Fakat herkesin birbirine silah doğrulttuğu bir ortamda, kimse silahı elinden bırakmak istemez. Çünkü, silahını kaldırmak isteyen kişi, karşısındaki hedefe kendisini açık edeceği için tercihini bu durumdan yana kullanmaz…
…ve silahlar ateşlenir!
Neden Uganda Değil de, Meksika?
Olayın etimolojik kökenine daldığımız zaman “net” bir sonuç alamasak da, Cambridge Advenced Learner’s Dictionary olayın Avustralya kökenli olduğunu belirtmiş. Farklı kaynaklarda ise durum başka. 19 Mart 1876 / Meksika – Amerika Savaşı sırasında anlatılagelen kısa bir öyküde, meksikalı bir haydutlar ve Amerikalılar arasında gerçekleşen meksika açmazından bahsedilir.
Popüler olarak kullanılmaya başlanıldığı dönemse, Soğuk Savaş zamanında Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği arasında gerçekleşen Küba Füze Krizi’nde (1962) sıklıkla dile getirilen bir deyim olmuştur. Zira, iki büyük devletin nükleer silahlarını birbirine doğrultması, yalnızca bu ülkeyi değil, dünyanın büyük bir kısmını ortadan kaldıracağı için, durum bir çıkmaza girmiştir. Hatta, 2006 yılında piyasaya sürülen “DEFCON” adlı bilgisayar oyununda, bu durum gerçekleştiği takdirde, dünyanın ne kadarının etkileneceği de oyun içerisinde gösteriliyordu.
Daha sonrasında ise, spagetti western ve ikinci sınıf aksiyon filmlerinin gerilim sahnelerinin vazgeçilmezi haline gelen bir klişe olmuştur.
Çeşit Çeşit Açmaz Var
Meksika açmazı genelde üç kişinin birbirinin kafasına silah dayaması sonucu ortaya çıkan bir durum olarak değerlendirilse de, olay beyaz perdeye sıçrayınca yönetmenler nasıl olur da, daha fazla gerilim yaratırız diye işin cılkını çıkarmıştır. Klasik meksika açmazının dışında, her kişide ikişer silah bulunan ve herkesin, herkesin kafasına silah dayaması ile ortaya çıkan açmazdan tutun, yirmi kişinin rastgele birbirinin kafasına silah dayadığı meksika açmazına kadar çeşitler arttırılmıştır. Hatta ve hatta, silahtan başka şeylerle gerçekleşen açmazlar da mevcut.
En bilinen meksika açmazı sahnesi, herkesin bildiği “İyi, Kötü ve Çirkin” filmindedir. Clint Eastwood, Lee Van Cleef ve Eli Wallach’ın birbirini uzun uzun kestiği, kameranın gözlere odaklandığı mezarlık sahnesi vazgeçilmezlerim arasındadır. Lee Van Cleef’in vurulduğunu görünce nasıl üzülmüştüm…
Bunun yanı sıra, Quentin Tarantino filmlerinin hemen hemen hepsinde meksika açmazı bulabilirsiniz; “Inglorious Bastards” , “Kill Bill” , “Pulp Fiction” , “Reservoir Dogs” , “From Dusk Till Down” gibi gibi. Yine de, Tarantino filmleri arasında en başarılı meksika açmazı muhtemelen Reservior Dogs’tadır.
Elli tane adamın birbirinin kafasına silah dayadığı film arıyorsanız eğer, çok araştırmanıza gerek yok. Hepinizin bildiği Matrix Serisinin Revolutions filminde Neo fransız abinin mekanına girdiğinde olaylar ağır şekilde cereyan eder. Zaten Neo’yu da ancak öyle durdurabilirler!
E tabi, meksika açmazını ekmek yapan; “Desperado” “Mr. and Mrs. Smith” , “Lethal Weapon” ,”Saving Private Ryan” , “Three Kings” gibi popüler kültür filmlerini direk es geçiyorum. Bu filmlerde de çeşitli meksika açmazları görülse de, klasik türde açmazlar olduğu için üzerinde durmadım.
Bunların dışında, bir de amiyane tabirle antik kuntik meksika açmazlarından bahsedeyim istiyorum. Bunlara en güzel örnek, “Harry Potter and the Prisoner of Azkaban” filminden geliyor. Birbirlerine asaları uzatıp, aveda kadevra ve türlü büyüler basmaya hazırlanan büyücüler düşünün. Öyle işte. Kurşun değil, büyü sıkıyorlar.
Birbirlerine silah doğrultup netice alamayacak olsalar da, “Transformers 3” filminde de, “Dual-Wielding Mexican Standoff” sergileyen Autobotlar ve Decepticon’lar görüyoruz. Bütün bir film boyunca sanki birbirlerine sıktıkları yetmemiş gibi, kaportayı çizdirmeyelim kaygısı ile sokak ortasında uzun uzun birbirlerini kesiyorlar…
Sizlere sayabileceğim, tonlarca meksika açmazı örneği var. Bütün örnekleri buraya yazmaya kalksam, hem ben yorulurum, hem siz sıkılırsınız. Hali hazırda, sinemaya gittiğinizde ya da televizyondan rastgele bir aksiyon filmi açtığınızda muhtemelen bir meksika açmazı ile karşılaşırsınız zaten. Meselenin özünü, nasıl işlediğini anlatmak istedim aslında. Verilebilecek örnekler çok fazla fakat eğer siz de, normalin dışında gerçekten acaip bir meksika açmazı ile karşılaştıysanız, aşağıya yorumlarınızı bırakın. Üzerine konuşup, tartışalım.
Benzer Yazılar
