Çoğunuzun bildiği gibi, iki üç gün önce NASA’nın Kepler Uzay Teleskobu aracılığıyla dünyaya çok yakın bir gezegen bulduğu haberi patladı ve dün akşamüstü sularında NASA bir basın açıklaması yaptı. Facebook profilimde bu toplantının sade bir özetini  yazdığımda konuyla ilgilenen çok insan olduğunu gördüm ve buradan daha detaylı bilgi vermemin iyi olacağını düşündüm.

Öncelikle, bir kaç noktaya değineyim. Bu kısım uzayla hiç alakası olmayan, “Cahile anlatır gibi anlatır mısın?” diyenler için, isteyen atlayabilir.

1) Kepler Teleskobu Nedir? Nasıl Çalışır?

2009 yılında NASA’nın bizim dünyamıza benzer gezegenler bulması amacıyla uzaya gönderdiği gezgin teleskoptur. 2009 özel bir tarih, çünkü Johannes Kepler‘in gezegen çekim yasasını açıklamasının 400. yılına denk geliyor. Tabii artık bu sevinilecek bir şey mi, yorum size ait.

Kepler yıldızların parlaklığını ölçer. Hani kalp atışlarımız çizgiye döküldüğünde zikzaklı bir grafik görürüz ya? İşte bir gezegen, yörüngesinde bulunduğu bir yıldızın önünden geçtiğinde tıpkı kalp atışı gibi bir etki oluşur. Bu atışlar tekrarlandıkça, -yani gezegen güneşinin önünden geçtikçe- Kepler hareketi tespit eder ve gezegenin boyutu ve yörüngesi hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlar.

2) Kepler İlk mi?

Hayır tabii ki değil. Dünyadan 570 km. uzaktan görüntü yollayan ünlü Hubble Teleskobu, 2003’te 2,5 yıllığına fırlatılan Spitzer, TESS, 2018’de fırlatılacak (normal tarihi 2010’du, ertelendi) James Webb Uzay Teleskobu da var. Ancak ödenek eksikliği aksamalara neden oluyor ki, dünkü toplantının birincil amacı “Bu iş çalışıyor, bize para verin!” demekti zaten.

3) Exoplanet Nedir?

Extrasolar Planet’in kısaltılmışıdır. Güneş sisteminin dışındaki gezegenler anlamına gelir. 2015 itibariyle varlığı kesinlikle tanınmış 1593, evet yanlış okumadınız, 1593 adet gezegen var. Kepler’in eklediği olası gezegenlerle toplam sayı 5000’i geçiyor. Buradan çok daha detaylı bilgi edinebilirsiniz.

4) Habitable Zone (Goldilocks Zone) Nedir?

Türkçe “Güvenli Yaşam Kuşağı” diyebiliriz. Bir gezegenin bu şekilde anılması için birinci şart, kendi güneşinden suyun buharlaşmayacağı, yani 0-100 derece arası sıcaklık oluşturacak kadar uzaklıkta olması, donmayacağı kadar da yakın olması. İş bununla bitiyor mu, tabii ki hayır. Gezegenin, güneşinin manyetizmasından da yeterli uzaklıkta olması gerekiyor. Kütlesinin de tabii katı halde olması gerekiyor. Mesela Io, Jupiter’in çekim gücü nedeniyle çekirdeğinde gelgitler yaşadığı için patlayıp duruyor. Ama Venüs ve Mars’ın da Güvenli Yaşam Kuşağı’nda olduğunu unutmayalım.

(Goldilocks Zone, adını ünlü Altın Saçlı Kız ve Üç Ayı masalından almıştır. Küçük kız, anımsayacağınız gibi ayıların evinde kendisine uygun yemeği ve yatağı bulmaya çalışıyordu.)

5) (G-Type) Yıldız Ne Demek?

Bizim sarı güneşimizle benzer özellikleri paylaşan yıldız demek. Uzay literatüründe “yellow dwarf” yani sarı cüce olarak geçer, ama renkleri beyazdan sarıya hafif değişim gösterebilir. Bizim güneşimiz de beyazdır mesela, ama atmosferden sarı görünür. Sarı bir yıldızın bilinen ömrü, yaklaşık 10 milyar yıldır. Daha sonra çekirdeğindeki hidrojen kaynağı tükenir ve Kırmızı Dev’e (Red Giant) dönüşür.

Kepler Şimdiye Kadar Neler Buldu Peki?

Kepler’in son altı yıldır en önemli buluntularını grafikte görüyorsunuz. İlk gezegen, yani Kepler-20e güneşimize benzeyen, ama daha küçük ve soğuk bir yıldızın yörüngesinde tespit edildi. Yörüngeyi dolaşması dünya ölçüsüyle 6 gün. Bir atmosfer ya da okyanus bulunduramayacak kadar sıcak. 2011’in Aralık ayında tespit edildi.

Kepler-22b, şüphesiz buluntular arasında en çok dikkat çeken gezegenlerden biri. Dünyanın 2.5 katı büyüklüğünde, bir yılı 290 gün sürüyor. Güneşi bizimkinden %25 daha az ışık yayıyor ve sıcaklığı 22 derece civarında tahmin ediliyor. Ancak, kütlesinin büyüklüğünden ötürü dünya kadar katı bir gezegen olması oldukça düşük ihtimal.

Kepler-186f , 2014’ün Nisan ayında keşfedildi ve tıpkı halefi 452b gibi “dünyaya en yakın gezegen” olarak duyuruldu. Büyüklüğü dünyanın 1.1 katı. Güneşine uzaklığı nedeniyle sıvı su bulundurabileceği, dolayısıyla yaşam oluşabileceği üstünde duruldu. Ancak güneşi Kepler-186’nın boyutu ve kütlesi bizim güneşimizin yarısı kadar, ayrıca daha soğumuş bir yıldız. Yıldız, gezegenin kendisinden daha önemli takdir edersiniz ki.

Bu yazının nedeni olan Kepler-452b  ise, Güvenli Yaşam Kuşağı’nda bulunan, gerek boyutu gerek yörüngesini tamamlama süresi, gerekse güneşiyle Dünya’ya en çok benzeyen
gezegen.

Buna Göre, Kepler-452 b’nin Dünyaya Olan Benzerlikleri:

Bu, teleskobun analizlerine göre Kepler-452b’nin olası görüntüsünü resmeden bir konsept çizim. Az önce söylediğim gibi, Güvenli Yaşam Kuşağı’nı vurguluyor. Ancak yaşam olduğuna dair şu an kesit bir kanıt yok.

Özelliklerine gelince, 452b, Dünya’dan %60 kadar daha büyük. (Bu, NASA’nın Super-Earth, yani Süper -Dünya kategorisine giriyor). Kütlesinin yoğunluğu, yapısı filan henüz net değil. Ama daha önceki araştırmalar, bu boyutta gezegenlerin yüksek ihtimalle kayalıklı olduğunu gösteriyor. 452b, yörüngesini 385 günde tamamlıyor. Yani bizim Gregoryen takvimle neredeyse aynı.

Kepler-452 güneşi ise, Cygnus takımyıldızında bulunmakta. Tıpkı bizim güneşimiz gibi G2 tipinde, yakın kütle ve ısıya sahipler. Yaşı 6 milyar, yani bizim güneşimizden 1.5 milyar yıl daha yaşlı. Yıldızlar yaşlandıkça büyüyüp daha çok enerji yaydıkları için, etraflarındaki gezegenleri daha çok ısıtırlar. Yani iklim fazlasıyla uygun olabilir.

Buraya kadar iyi. Ama şimdi sıkı durun, çünkü Kepler-452b Dünya’dan tam 1400 ışık yılı uzakta. Yani yaşam ve süper bir teleskoba yetecek teknolojileri varsa, bizi görebiliyorlarsa, türümüzü en ilginç şekilde etkileyecek mahalle savaşlarından birini izlemek üzereler demek. Yol 28.5 milyon yıl filan sürüyor. Donduralım desek, onun için bile fazla gibi.

Ayrıca, yerçekimi buradakinin iki katı (Heavy gravity). Yani kaba bir tabirle, yüzeyinde hareket etmeye çalışırsanız kilonuzun iki katı ağırlıkta hissedersiniz. Hatta çakılabilirsiniz. Olur da bir gün gidebilirsek, astronotların çok ciddi fiziksel egzersizlere tabi tutulması gerekir.