Dikkat: Bu yazı dizisi, kitap özetlerini, dolayısıyla hikayeler hakkında bol miktarda spoiler içermektedir.

Rus kökenli Amerikalı bir yazar olan Isaac Asimov, bilimkurgunun muhtemelen en ağa baba yazarlarından birisi olmanın yanı sıra, bilim adamı kimliği de olan, müstesna bir şahsiyettir. Hikayeleri ciddi bir zeka parıltısı içerir ve okudukça daha fazlasını isteyeceğiniz yazarların başında gelir. Sayılamayacak kadar çok roman ve kısa hikayesi olan yazarın, yine benzer sayıda da ödülü vardır.

Asimov’un kitapları (özellikle kronolojinin ilerleyen kısımları) bilim kurgunun Space-Opera denen türüne aittir. Ancak; bu alt türü bilmeyen bazı eleştirmenler, Asimov’u bilimkurgu yaparken kolaya kaçmak ve özellikle Roma dönemine ait sosyal ve toplumsal normları kullanmakla suçlarlar. Fakat, temelde Space-Opera denen alt tür de, aslında tam olarak bu demektir!

İşin lakırtı kısmını bir kenara bırakırsak, yazarın yeterince kitabını okuyanlar; romanlarının ve kısa hikayelerinin çok büyük kısmının aynı evrende, aynı kronoloji içinde geçtiğini fark etmişlerdir. Ayrıca, bu kronolojiyi de net hatlarla Robot Serisi, İmparatorluk Serisi ve Vakıf Serisi olarak üçe bölmek gerekir. Yine de belirtmek gerekir ki, kitapların hepsi tek tek rahatlıkla okunabilir. 90’ların ortalarında okumaya başladığım Asimov kitaplarını, hiç bir sıralamaya tabi olmadan okumaya başlamıştım. Hangisini, hangi kitapçıda bulursam alıp okuyordum ve buna rağmen, değerinden hiç bir şey kaybetmediği gibi, hikayelerde asla yabancılık çekmiyorsunuz.

Bu yazı dizisinde, aynı evrende geçen kitapların kronolojik sıralamasını yaparken hikayelerine ve bağlantılarına yer vereceğiz.

0 – Sonsuzluğun Sonu (The End of  Eternity)

Bu kitapta Asimov, bütün kronolojinin başlangıcı ile sonu arasında dışarıdan bir hat çekmektedir.

Sonsuzluğun Sonu’nda, zaman yolculuğu ve paradokslar ana hikayeyi oluşturmaktadır. Zaman içinde seyahat eden teknisyenler, minimum dokunuşlarla gelecekteki gerçeklikleri değiştirmekte, bu ayarlamalar çok sıkı hesaplamalar sayesinde yapılmaktadır.

Diğer kitaplardan yapısal ve hikaye olarak çok farklı olduğu için, spoiler vermek istemiyorum. Ancak; bütün kronojinin üzerine kurulacağı temel gerçeklik burada yaratılıyor. Her ne kadar yazarın ilk kitabı olmasa da…

1- Robot Serisi

Asimov’un büyük kronolojisinin temelini, robotların oluşturduğu bilinen bir gerçek. Robot serisinde, öncelikle robotik bilimi ve pozitronik robot beyinleri açıklanırken, o ünlü 3 Robot Yasası (Three Laws of Robotics) ilk defa bu serilerde ortaya çıkar. Ve dikkatli okuyucunun görebileceği, dikkatsiz okurun da tüm kronolojinin en sonunda doğrudan fark edeceği üzere tüm serilerin temel altyapısını oluşturur. Robot Yasası’na göre ;

1- Bir robot hiçbir şekilde insanoğluna zarar veremez; veya pasif kalmak suretiyle zarar görmesine izin veremez.
2- Bir robot kendisine insanlar tarafından verilen komutlara 1. kuralla çelişmediği sürece itaat etmek zorundadır.
3- Bir robot 1. ve 2. kurallarla çelişmediği sürece kendi varlığını korumak zorundadır.

Bu yasalar, tüm robotların pozitronik beyinlerine işlenmiştir. Bu işlem sonucunda, robotlar böyle davranmak zorundadırlar. Alternatifi düşünmek bile, bazen robotların beyinlerine kalıcı hasarlar verebilmektedir. Eğer ki; bir şekilde bu yasaları bozarlarsa, beyinleri geri dönülmez bir şekilde tahrip olabilmektedir.

Yine de, dikkatli bakıldığı zaman bu kuralların, “iyi bir insan olmak” için en temel ahlaki bileşenler olduğunu görürüz. “Ben, Robot” kitabının baş rol karakteri Robo-psikolog Susan Calvin’in de dediği gibi;

“Eğer fiziksel yönünü bir kenara bırakırsak, bir robotla iyi bir insanı birbirinden ayırmak imkansıza yakındır”

Seri boyunca alt-metinlerde, insanı insan yapan ahlaki değerler ve insanla robotu ayıran çizgiler üzerinde dolaşılır. Nihai olarak da “İnsan nedir?” sorusunun cevabı aranılır. Serinin ana hikayelerinde ise, robotlar sayesinde insan uygarlığının Dünya’nın sınırlarının ötesine taşınıp, Samanyolu Galaksi’sine yayılması konu alınır.

1a- Ben, Robot (I, Robot)

Kronolojideki diğer kitapların aksine roman değil, kısa hikayeler derlemesidir. Robo-psikolog Susan Calvin yaşlı bir kadındır ve kendisi ile röportaja gelen genç bir gazeteciye robotlarla ilgili hatırlayabildiği en önemli anılarını anlatır. Ayrıca Powell ve Donovan isimli robotik uzmanları da kitapta önemli yer alıyorlar.

Türkçe’ye çevrilen Ben, Robot’ta orjinal kitaptaki bazı hikayelerin eksik olduğunu da unutmadan eklemek gerekir.

Robbie – Amerikan Robot Şirketi’nin toplumdaki teknofobi ve Frankenstein kompleksini yenmek için çıkarttığı, RB serisi robotlarının (Robbie) ilk defa topluma çocuk bakıcısı ve dadı olarak sunulması anlatılır.

Runaround – Powell ve Donovan’ın Merkür’deki maden kolonisinde kullandıkları yeni SPD-13 (Speedy) modeli robotla yaşadıkları sorunları anlatır.

Reason – Kozmik ışınları, Dünya’daki doğru istasyona yönlendirmekle görevli bir istasyonda QT-1 (Qutie) isimli robot modeli, yine Powell ve Donovan tarafından denenmektedir. Ancak Qutie’nin evren ve yaratıcı hakkında soruları vardır. Nihayetinde kendini “gerçek yaratıcının” peygamberi ilan eder.