Uyarı: Pek sevgili okurlar, bu yazıyı merak eden ve yeni öğrenmek isteyenler için yazdım. Yıllardır bu meseleler üzerine kafa yorduğum için yeni başlayanlara has dertlere uzağım. Eğer bu yazıyı okuduktan sonra en azından anlaşılırlığı üzerine kısa yorumlar yazarsanız, yorumları dikkate alarak zaman içinde düzelteceğim. Sizin için cevaplayayım: RYO nedir?

Rol yapma oyunları (kısaca RYO, uluslararası haliyle RPG), bir grup arkadaşın masa başında toplanıp, kağıt üstünde hazırladıkları karakterlerle maceralara atılmasıdır. Oyunun öyküsü büyük oranda önceden belirlidir, oyuncular karşılıklı konuşarak maceranın gidişatını hem öykünün izin verdiği ölçüde, hem de karakterlerinin kapasitesi dahilinde etkilerler. Masabaşı maceralar, hikaye akışı olarak ortalama bir öyküye denktir. Oyuncuların öykünün ana karakterlerini canlandırdığı varsayılır. Etkileşime girecekleri yan karakterler ve nesneler vardır. Ve tabii ki; olaylar belli bir zamanda ve diyarda geçer.

Oyunun temel aktivitesi oyuncuların kendi arasında konuşarak, öykünün ne yönde ilerleyeceğini belirlemeleridir. Prensipte oyunculardan birisi oyun yöneticisi (OY) olur, oyun için önceden hazırlık yapar ve oyun grubunun geri kalanının etkileşime girdiği dünyayı idare eder. Doğal olarak karakterlerin karşısına çıkan engeller de OY’nin kontrolü altındadır. OY ile grubun geri kalanı arasındaki ilişki grubun oyun şekline göre rekabet veya hakemlik olabilir. İkisi de geçerli yaklaşımlardır. Bunun yanında oyuncuların arasındaki ilişki de imeceden açık düşmanlığa kadar herhangi bir nitelikte olabilir.

Oyunu oyun yapan unsur kuraldır. O yüzden bir grubun RYO deneyimi kullanılan kural setine göre değişir. Bildiğim grupların yarısı “OY’nin dediği olur” kuralıyla yetinirken, diğerleri yarı detaylı ve nispeten tutarlı kurallar barındıran kural kitapları kullanırlar. Kuralların amacı iki oyuncu (OY dahil) çıkar çatışması yaşadığında meselenin herkesin içine sinecek bir şekilde çözüme bağlanmasıdır. Zarlı, zarsız, statik, dinamik, az matematikli veya çok matematikli kurallar* vardır.

RYO’nun rol kısmı, her oyuncunun oynadığı karakterin kişilik özelliklerine uygun karar vermesidir. Bu yolda oyuncu öykünün akışı gereği karakterini karşılaştığı sorunlara, elindeki karakterin birikimine ve yeteneklerine uygun çözümler aramalıdır. Kaba kuvvete başvurmama yemini etmiş bir şifacı ile onu oynatan ortalama Türk genci hayata farklı pencerelerden bakacaktır. Oyuncudan karakterin en azından taklidini yapmasını, ideal koşullarda da karakterin rolüne bürünmesini bekleyen gruplar da mevcuttur. Oyunun rol yönünün zorluğu, oyuncunun kişiliği ile karakterin kişiliği arasındaki farklılığa bağlıdır. Bazı oyuncular rol kısmıyla çok uğraşmak istemedikleri için, karakter özelliklerine odaklanmazlar, kendileri gibi davranırlar.

RYOlar genelde edebi türler üzerinden sınıflandırılır. Fantazi kurgu, bilim kurgu, korku, süper kahraman gibi ana edebi türlerin çok iyi işlenmiş RYOları vardır. Arandığı takdirde her edebi tür için RYO bulunur. Fakat “weird victoriana western steampunk” gibi çok uç örnekler arz talep ilişkisi dışında ve genelde entellektüellik odaklı yazıldığı için, tabii ki daha az kaliteli olacaktır. Buna karşın RYOların popüler kültürle değişik bir ilişkisi vardır. Popüler kültür öykülerin insanlara satılması ile devinir. Popüler kültür hem kendi öyküleri için RYO üretmiş, hem de RYO kaynaklı öyküleri popüler kültür malzemesi haline getirmiştir.

RYOlar diğer masaüstü oyunlarla kıyaslandığında çok daha samimidir. İnsanı oyun oynamaya sürükleyen etkileşim ihtiyacına, diğer masaüstü veya dijital oyunlardan çok daha iyi cevap verir. Doğaçlamaya yatkınlık RYOnun bu yönde öne çıkan özelliğidir. Diğer oyun biçimleri aynı esnekliğe aynı sürdürülebilirlikte izin veremez.

Hayal gücü geniş, ağzı iyi laf yapan bir OY ve disiplinli bir oyun grubu ile imkansızlıklar içinde sadece 3 tavla zarı ve not tutmak için bir tomar kağıt ile RYO oynamak mümkündür. Hatta oyun kuralları çok detaysız ise not tutmak için kağıda bile gerek kalmayabilir. Daha rahat oyunlar için, bir adet kaliteli kural kitabı, bir set özel zar seti ve üç beş hazır macera ile başlamak önerilir.

RYO’nun daha eski adı olan FRP (fantasy role playing, ki kabul görmüş bir Türkçe tercümesi de yoktur) burda anlatmaya üşendiğim bazı aksaklıklardan ötürü halen ülkemizde kullanılmaktadır. Teknik olarak yanlış değildir, çünkü gerçekten ülkemizde neredeyse her zaman fantastik öykülü oyunlar oynanmaktadır; AMA daha kapsayıcı ve daha genel kabul gören RPG ve tercümesi RYO sözcüklerini kullanmak daha doğrudur.

Sonraki yazı bu türde RYO açıklayıcı yazıları yazmak üstüne olacak.