Spagetti Western Türünün Ortak Özellikleri

Western türünün alt türü olan Spagetti Western yıllar içerisinde kendine has özellikler geliştirmiştir. Şüphesiz en öne çıkan özellik -istisnaları olmakla birlikte- filmlerin düşük bütçeyle çekilmesidir. Bunun en önemli nedeni filmlerde büyük yıldızların yer almamasıdır. Clint Eastwood, Lee Van Cleef gibi hiç tanınmamış Amerikalı aktörler bu filmlerle ünlü oldular. Stephen Boyd, John Ireland, Broderick Crawford ve Joseph Cotten gibi isimler de polülaritelerini kaybettikten sonra bu türe kaydılar. Stüdyo haricindeki dış çekimler Amerika’da konunun geçtiği bölgelere benzerlikleri nedeniyle İspanya’nın Endülüs bölgesinde yer alan Tabernas Çölü ve Sardunya Adası’nda yapılmıştır. Amerika’da ve Arjantin’de çekilen bazı filmler de mevcuttur. Bu türe ait filmler çekim teknikleri açısından da farklılık gösterir. Örnek olarak detaylara yoğunlaşan yakın çekimler, panaromik çekimler, hızlı kurgu, abartılı ses efektleri gösterilebilir.

Tabernas Çölü’nde bulunan bir western film platosu

Yukarıda da bahsettiğim gibi bu filmlerde “iyi” karakterlere rastlanmaz. Baş karakterler zaafları olan ve kesinlikle bir aziz olmayan anti-kahramanlardır. Çoğunlukla intikam, ödül avcılığı, soygun ve çete savaşlarını anlatan filmler Amerikan versiyonlarına göre oldukça sert tonda ilerlemektedir. Western türü gibi Spagetti Western de maço yapıda bir tür olduğu için kadın oyunculara çok az yer verilmiştir. Filmlerde yer alan kadınlar ise ya dul ya da fahişe olarak resmedilmiştir. Kadınlar gibi siyahların da neredeyse hiç görülmediği bu filmlerde Meksikalılar da ya haydut ya da din adamı olarak gösterilmiştir. Dolayısıyla bu dönemde Spagetti Western filmleri cinsiyetçi, ayrımcı ve ırkçı olarak değerlendirilmiştir.

Spagetti Western Örnekleri

1960-1975 yılları arasında Spagetti Western türüne ait aşağı yukarı 500 adet film çekilmiştir. Ben türün öne çıkan 10 filminden kısaca bahsedeceğim.

A Fistful of Dollars [Per un pugno di dollari] (1964)

Sergio Leone’nin yönettiği “A Fistful of Dollars” Akira Kuroswawa’nın Yojimbo filmine dayanmaktadır. Başrolünde Clint Eastwood’un rol aldığı film, Gizemli bir silahşörün iki rakip kaçakçılık çetesinin korku saldığı kasvetli ve eski bir sınır kasabası olan San Miguel’e gelmesinin ardından yaşananları konu alır.

For a Few Dollars More [Per qualche dollaro in più] (1965)

Adından da anlaşılacağı üzere “A Fistful of Dollars”ın devam filmidir. Başrolde yer alan Clint Eastwood’a bu kez Lee Van Cleef ve hikayeye renk katan Klaus Kinski eşlik etmiştir. İlk filmin yapısına benzerlik gösteren “For a Few Dollars More”da hapishaneden kaçan ve başına 10.000$ ödül konan Indio’nun peşine düşen Douglos Mortimer ve Monco isimli iki ödül avcısının hikayesini anlatır.

The Good, the Bad and the Ugly [Il buono, il brutto, il cattivo](1966)

“A Fistful of Dollars” ve “For a Few Dollars More” filmlerinin yer aldığı “İsimsiz Adam” Üçlemesinin son filmi olan “The Good, the Bad and the Ugly”, uzak bir mezarlıktaki gömülü altın hazinesini bulmak için işbirliği yapmak zorunda kalan iki eski ortağın hikayesini anlatmaktadır.

Django (1966)

Başrolünde Franco Nero’nun yer aldığı Sergio Corbucci filmi “Django”, kanlı şiddet sahneleri, kara mizah öğeleriyle dikkat çekmektedir. Amerikan KKK kuvvetleri ve Meksikalı devrimci kuvvetleri tarafından öldürülmek istenen Maria’yı kormak isteyen Django’nun hikayesini anlatan “Django”nun gayriresmi 30 devam filmi bulunmaktadır.

Death Rides a Horse [Da uomo a uomo] (1967)

Giulio Petroni’nin filmi “Death Rides a Horse”, Quentin Tarantino’nun hayran olduğu bir diğer filmdir. Ailesinin öldürülmesine tanık olan bir çocuğun büyüdükten sonra intikam almasını konu olan filmin başrollerini John Phillip Law ile Lee Van Cleef paylaşmaktadır.

“Death Rides a Horse” filminden bir kare

The Great Silence [Il grande silenzio] (1968)

Yine Sergio Corbucci imzalı İtalya-Fransa ortak yapımı olan “The Great Silence”,  bir dul ve bir grup kaçağı ödül avcılarından oluşan bir çeteden korumaya çalışan dilsiz bir silahşörü anlatmaktadır.  İyi ve kötü kavramlarına farklı bir bakış açısı getiren filmin başrollerinde ise Jean-Louis Trintignant ile Klasus Kiinski yer alıyor.

Once Upon a Time in the West [C’era una volta il West] (1968)

Diğer Spaghetti Western filmlerine göre farklılıklar gösteren “Once Upon a Time in the West”in zengin bir kadrosu var. Sergio Leone imzalı filmin başrollerinde Henry Fonda, Charles Bronson ve Jason Robards yer alıyor. Ünlü isimler yalnızca oyuncu kadrosunda değil. Filmin hikayesine katkıda bulunan iki isim Dario Argento ve Bernardo Bertolucci. Film, güzel bir dulu acımasız bir suikastçiden korumaya çalışan mızıkalı gizemli bir yabancıyı merkezine alır.

Keoma (1976)

Enzo G. Castellari’nin yönettiği film, kızılderili melezi olan bir silahşörün salgınla boğuşan köyünü ırkçı üvey kardeşleri ve bir konfederasyon tiranına karşı korumaya çalışmasını konu alıyor. Filmin başrolünde ise Franco Nero yer alıyor.

The Mercenary [Il mercenario] (1968)

Sergio Corbucci’nin politika temalı filmi olan “The Mercenary”, aç gözlü bir paralı askerin Meksika Hükümeti’ni düşürmeye çalışan bir maden işçisi ve köylü bir kıza yardım etmesini konu alıyor. Bu filmi diğerlerinden ayıran yönü ise güçlü ve silahlı bir kadın karaktere sahip olmasıdır.

The Big Gundown [La resa dei conti] (1966)

Sergio Sollima’nın filmi gayriresmi bir kanun adamı olan John Corbett’ın 12 yaşındaki bir kız çocuğuna tecavüz edip onu öldüren Cuchillo Sanchez isimli Meksikalı bir köylünün peşine düşmesini konu alıyor. Filmin politik bir tonu vardır.

BONUS: Yeşilçam Westernleri (Kebap Western)

İtalya’dakine benzer bir durum 1960 ve 1970’li yıllarda Türkiye’de de yaşanmıştır. Bu dönemde hatırı sayılır miktarda film çekilmiştir. Bu kovboy filmlerinin ilki 1962 tarihli “Beş Hikaye”dir. Nuri Akıncı tarafından yönetilen filmin kadrosunda Parla Şenol, Efgan Efekan, Hulusi Kentmen gibi oyuncular rol almıştır. 1967 yılına gelindiğinde Western filmleri bir furyaya dönüşmüş ve bu zaman dek yaklaşık 50 film çekilmiştir. Yılmaz Güney, Ayhan Işık, Kartal Tibet, Sadri Alışık, Öztürk Serengil, Tamer Yiğit, Cüneyt Arkın, Yılmaz Köksal başta olmak üzere Yeşilçam’ın önde gelen oyuncuları bu filmlerde rol almışlardır. Çetin İnanç’ın yönettiği ve Yılmaz Köksal’ın başrolünü oynadığı 1971 yapımı “Çeko” filmi ise ülke çapında gişe rekorları kırmıştır.

1970’li yıllarda İtalyan sinemacılar, Türk-İtalyan ortak yapımı bazı filmler de çektiler. Bu filmlerin en dikkat çekeni Guido Zurli’nin yönettiği “Küçük Kovboy” filmidir. Başrollerinde İlker İnanoğlu, Cüneyt Arkın ve Pascale Petit’nin oynadığı 1973 tarihli film, kaçırılan küçük bir çocuğu kurtarmak için harekete geçen bir haydut avcısının ve küçük çocuğun yaşadıklarını anlatıyor.

Bu dönemde çekilen Yeşilçam Western filmlerinin birkaçı; Tom Braks, Zagor Kara Korsanın Hazineleri, Şeytan Tırnağı, Kralların Öfkesi, Her Kurşuna Bir Ölü, Şimdi Silah Konuşacak, Atını Seven Kovboy, Çifte Tabancalı Damat, Ringo Gestapoya Karşı, Zorro Dişi Fantomaya Karşı, Cehenneme Dolmuş Var, Cilalı İbo Teksas Fatihi, İpini Boynunda Bil, Ölümünü Kendin Seç, Kan ve Kin ve Vahşetin Esirleri